Nâng cao Năng lực Cộng đồng trong Kiểm soát Ảnh hưởng của Nhiệt điện than tới sức khỏe và môi trường

Trong những năm qua, thông tin nhiệt điện than là nguyên nhân hàng đầu gây ra ô nhiễm không khí đã được các nhà khoa học quốc tế chỉ ra với những bằng chứng khoa học thuyết phục. Các nước phát triển đang vận động hạn chế và tiến tới ngừng hoàn toàn các nhà máy nhiệt điện chạy than. Tuy nhiên tại Việt Nam, Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch điện VII điều chỉnh, theo đó nhiệt điện than sẽ chiếm tỉ trọng lớn nhất trong cơ cấu sản xuất năng lượng. Điều này sẽ gây gia tăng nguy cơ về ô nhiễm môi trường, tổn thất sinh kế và gây nguy hại tới sức khỏe của người dân. Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đến sức khỏe cộng đồng như thế nào, và liệu nhà máy nhiệt điện than có là nguyên nhân chính gây ra gánh nặng bệnh tật hiện nay trong khu vực bị ảnh hưởng hay không là những vấn đề cần giải đáp.

Dưới sự tài trợ của Quỹ Canada cho cho các sáng kiến địa phương tại Việt Nam (CFLI), Trung tâm RTCCD đã thực hiện dự án nhằm nâng cao năng lực của người dân trong kiểm soát ảnh hưởng của ô nhiễm không khí trong đó có nguồn phát thải từ nhà máy nhiệt điện tới sức khỏe của người dân tại vùng bị ảnh hưởng trong 3 tháng từ 12/2016 – 2/2017.

Đo chức năng phổi

Khám sàng lọc cho phụ nữ mang thai

Xã Thanh Hải, Huyện Thanh Liêm, Tỉnh Hà Nam nằm trong phạm vi ảnh hưởng của nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp, trong đó có nhà máy nhiệt điện Ninh Bình, nơi sử dụng công nghệ lạc hậu nhất Việt Nam. Trung tâm RTCCD đã thực hiện khảo sát gánh nặng bệnh tật tại 560 hộ gia đình và khám sức khỏe cho gần 350 người cao tuổi, phụ nữ mang thai và trẻ em dưới 5 tuổi tại trạm y tế của toàn xã Thanh Hải. Kết quả sơ bộ cho thấy cứ 5 người dân được khảo sát thì có 1 người bị mắc các bệnh hô hấp mãn tính, trong đó phổ biến nhất là các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp trên, viêm phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Khóa tập huấn cho người dân về ảnh hưởng của ô nhiễm không khí tới sức khỏe

Trung tâm RTCCD đã tổ chức các chương trình tập huấn gồm 5 buổi, dành cho 2 đối tượng là người dân và chính quyền địa phương. Qua 4 buổi tập huấn, gần 400 người dân được cung cấp các kiến thức về tác động nhiều mặt của ô nhiễm nhiệt điện than và các biện pháp phòng tránh ảnh hưởng của ô nhiễm không khí tới sức khỏe của người thân và gia đình. Các giảng viên của khóa tập huấn cũng là các bác sĩ chuyên khoa hô hấp, đã hướng dẫn người dân cách điều trị bệnh do ô nhiễm không khí gây ra một cách an toàn và hiệu quả. Những phương pháp chữa trị truyền thống sử dụng nguồn nguyên liệu thuốc nam phong phú tại địa phương được người dân nhiệt tình ủng hộ.

Lãnh đạo Sở Y tế và Sở Khoa học Công nghệ Tỉnh Hà Nam tham dự khóa tập huấn cho người dân tại xã Thanh Hải

Sự tham gia của các lãnh đạo cấp Tỉnh và Xã trong khóa tập huấn đã khuyến khích người dân bày tỏ bức xúc và nguyện vọng của mình về thực trạng môi trường sống và tình hình sức khỏe. Qua đó, chính quyền địa phương và người dân đã cùng nhau bàn bạc đề ra hướng giải quyết phù hợp với thực tiễn tại cộng đồng.

Buổi tập huấn dành cho các cán bộ địa phương đã thu hút 60 học viên là các cán bộ UBND, trạm y tế, trưởng thôn, trưởng các hội ban ngành trong xã. Kết quả buổi tập huấn cho thấy sự nâng cao trong năng lực truyền thông và vận động chính sách về kiểm soát ô nhiễm môi trường từ các hoạt động sản xuất công nghiệp và năng lượng. Cán bộ địa phương đạt được sự thống nhất trong việc chung tay thúc đẩy xây dựng “cộng đồng khỏe mạnh và bền vững”. Đồng thời, trong khuôn khổ lớp tập huấn, các tổ chức xã hội dân sự trong lĩnh vực y tế, môi trường đã cùng thảo luận với chính quyền địa phương, từ đó đề ra các giải pháp giảm thiểu tác hại của ô nhiễm không khí tới sức khỏe cộng đồng và an toàn môi sinh của xã Thanh Hải.

Các áp phích của dự án được treo tại những địa điểm công cộng của xã

Để người dân trong xã có thể dễ dàng tiếp cận với các thông tin khoa học về ảnh hưởng của ô nhiễm không khí do các nhà máy nhiệt điện than, Trung tâm RTCCD đã thiết kế 2 video và 3 áp phích về cảnh báo hiểm họa nhiều mặt từ ô nhiễm nhiệt điện than và cách bảo vệ bản thân khỏi những tác hại đó tới sức khỏe được treo tại những nơi công cộng tại xã như UBND, trạm y tế, trường học, nhà văn hóa thôn….Những sản phẩm truyền thông này cũng được chia sẻ trên website và mạng xã hội để đạt được hiệu quả truyền thông đại chúng cao nhất.

Những bằng chứng về mức độ ô nhiễm và gánh nặng bệnh tật liên quan tại xã Thanh Hải đang được các chuyên gia y tế và môi trường thu thập và phân tích để trình bày tại Hội thảo về ô nhiễm không khí và sức khỏe cộng đồng, dự kiến được tổ chức vào cuối tháng 4/2017.

Với mục đích tận dụng tối đa kết quả nghiên cứu để đưa ra bằng chứng cho chính sách, trong thời gian thực hiện dự án, Trung tâm RTCCD với vai trò là tổ chức nghiên cứu độc lập trong lĩnh vực y tế đã cùng với các tổ chức về môi trường thực hiện các hoạt động truyền thông và vận động chính sách hướng đến phát triển năng lượng bền vững vì sức khỏe cộng đồng. Trong đó chủ yếu là các hoạt động như tổ chức hội thảo, phát triển thư kiến nghị gửi các cơ quan chức năng và cơ quan báo chí cảnh báo về nguy cơ đe dọa sức khỏe cộng đồng và an toàn môi sinh cho khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Được biết, 02 nhà máy nhiệt điện than tại Long An đang trong lộ trình được xây dựng trong thời gian tới đây.

Sau khi dự án kết thúc, Trung tâm RTCCD đã phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ và Sở Y tế Tỉnh Hà Nam hỗ trợ chính quyền xã Thanh Hải xây dựng đề xuất xin kinh phí cho các hoạt động truyền thông và tìm kiếm các sáng kiến cộng đồng nhằm khắc phục ảnh hưởng của nhiệt điện than tới sức khỏe môi trường và thúc đẩy sử dụng năng lượng bền vững tại địa phương.